«شادي و نشاط»
سرور، حالت خوش و لذت بخشی است که از علم و اطلاع به اینکه یکی از اهداف و آرزوها انجام یافته یا انجام خواهد یافت، به انسان دست می دهد و غم و اندوه، حالت ناگوار و دردناکی است که از اطلاع بر انجام نشدن یکی از هدف ها و آرزوها به انسان دست می دهد.
در دنیای پراضطراب و پرتلاطم امروز، آرامش و داشتن خیالی آسوده، نعمتی است که همگان آرزوی آن را دارند. در واقع، یکی از نیازهای اساسی انسان، شادزیستن است که در پرتو آن، با رسیدن به تعادل روحی، خود و جامعه اش را به سلامت و پویایی رهنمون می شود.
البته این را نیز باید پذیرفت که هر انسانی در زندگی خود، صحنه هایی از غم و ناراحتی را در کنار شادی تجربه می کند، و اساسا وجود غم در زندگی انسان، موجب تعادل بخشی به زندگی است
تفاوت شادي و نشاط
مي‌توان بين شادي و نشاط تفاوتي قائل شد. شادي يك هيجان انبساطي زودگذر است، اما نشاط يك احساس بهجت و شادماني دروني است كه پايدار و بادوام است. شادي هميشه با هيجان‌هاي لبخند و خنده همراه است اما در نشاط احساس بهجت و سرور لزوما با خنده همراه نيست ولي احساسي است كه موجب لذت فرد مي‌شود. تفاوت ديگر اين است كه مي‌توان شادي منفي و يا كاذب هم در نظر گرفت، اما نشاط در انسان هميشه مثبت است. به عبارت ديگر شادي مثبت مي‌تواند به نشاط تبديل شود اما شادي كاذب منجر به نشاط انسان نخواهد شد. حتي تجربه نشان داده است كه شادي‌هاي كاذبي كه توسط محرك‌هاي متفاوت مثل داروهاي روانگردان، مواد‌مخدر، الكل، موسيقي بسيار تند، تمسخر ديگران و از اين قبيل به‌دست مي‌آيد، پيامدهاي اندوه و افسردگي خواهد داشت.
جايگاه شادي و نشاط در اسلام
لفظ شادي يا فرح با مشتقاتش حدوداً 25 بار در قرآن‌كريم به‌كار رفته كه گاه معنايي مذموم از آن مستفاد مي‌شود و گاه آياتي ممدوح چنان‌كه در مذمت آن فرمود: "ان‌الله لايحب الفرحين " (قصص/76) و در مدح آن فرمود: "يومئذ يفرح المؤمنون بنصرالله ينصر من يشاء و هوالعزيز الرحيم "؛ مؤمنان واقعي همواره در خوشحالي و سرور هستند و آن را به شكل تبسم و نشاط نشان مي‌دهند. شادماني و خوشحالي از عطاياي الهي است كه خداوند در اين باره مي‌فرمايد: "فرحين بما آتاهم من فضله ".
اين نوع شادماني كه در قرآن به‌عنوان فضيلت اخلاقي از آن ياد شده، شادماني به خاطر فضل و بخشش الهي است كه بهترين انواع شادي‌ها محسوب مي‌شود.
علی علیه السلام مردی بود بشاش. برخلاف مقدس مآب های ما که همیشه از مردمِ دیگر بهای مقدسی می خواهند، همیشه چهره های عبوس و اخم های درهم کشیده دارند و هیچ وقت حاضر نیستند یک تبسم را به لبان خود بیاورند، علی علیه السلام همیشه با مردم با بشاشت و با چهره بشاش روبه رو می شد، مثل خود پیامبر. علی علیه السلام با مردم مزاح می کرد، مادام که به حد باطل نمی رسید؛ همچنان که پیامبر مزاح می کرد.
عوامل موثر بر نشاط و شادکامی
ارتباط داشتن با خدا، اصلی ترین شرط رسیدن به سرور قلبی
همان گونه که بدن آدمی برای ادامه حیات به هوا و غذا نیاز دارد، روح و باطن او نیز نیازمند به هدایت و عنایت الهی است. انسان که نیازمند مطلق است، پس از برقراری ارتباط بی نیاز مطلق، در برابر با مشکلات، پرتوان می ایستد. روان شناسان غربی نیز بر این باورند که «افراد معتقد به خدا و جهان آخرت و آموزه های آسمانی، برای زندگی، شادتر و پرانگیزه ترند».
آرجایل ( 2001 ) مهمترین عوامل موثر برنشاط را چنین فهرست کرده اند :
-1 روابط اجتماعی.
به باور آرجایل (2001) بودن با دیگران و برخورداري از روابط عاري از تعارض و کشمکش با دیگران، سطح خرسندي درونی و نشاط و شادابی را افزایش می دهد به اعتقاد او، گسسته شدن روابط اجتماعی، به ویژه در نوجوانی بیش از هر چیز سطح نشاط را تقلیل می دهد.
2 - تلاش و جدیت.
براي مثال آرجایل، نشان داده است که فعالیت و تلاش مستمر، به ویژه در امور و مشاغل و تکالیف مورد علاقه موجب افزایش سطح شادابی می شود. به باور او زمانی که انجام یک تکلیف یا فعالیت معین منجر به موفقیت بزرگ گردد، بیش از پیش سطح نشاط را افزایش می دهد .
-3 تفریحات.
دست یازیدن به فعالیت هاي مفرح، نظیر رفتن به تماشاي یک منظره زیبا، گردش با دوستان، ورزش و جز آن، همانند فعالیت هاي معين، می تواند نشاط را افزایش دهد.
.-4 سلامت جسمی و روانی.
گرچه نشاط سطح سلامت جسمی وروانی را فزونی می بخشد، اما سلامت جسمی و روانی نیز می تواند بر سطح نشاط بیفزایند .
5 – شخصیت.
تحقیقات مختلف نشان داده اند که افراد مبتلا به اختلالات شخصیت به ویژه شخصیت هاي پارانوئید، وسواسی، اسکیزوئید واجتنابی کمتر از دیگران احساس نشاط می کنند.
-6 پول و طبقه اقتصادي اجتماعی.
پول و طبقه ي اجتماعي به سبب فراهم ساختن شرایط زندگی مطلوبتر و تسهیل بهره گیري از تفریحات نشاط آور، قادرند بر سطح نشاط افراد بیفزائید.
روشهاي افزایش شادي و نشاط
اثرات روشهاي مختلف در القاي خلق شاد:
ردیف/ روش/ میزان تاثیر
فیلم / داستان مهیج/ 73٪
فیلم /داستان عادي/ ٪53
هدیه/ 38/٪
روش والتن/83٪
خیال پردازي/ 36٪
باز خورد/ 33٪
موسیقی/ 33٪
موسیقی معمولی/ 32٪
تعامل اجتماعی/ 27٪
بیان چهره اي/ 19٪
فیلم اثر بخش ترین روشی است که تاکنون شناسایی شده است .در این روش یک فیلم يا داستان هیجان بر انگیز براي آزمودنی‌ها نمایش داده می شود، یا از آن خواسته می شود در برخی داستان درگیر موضوع شوند وسعی کنند خود را درحالت هیجانی قهرمان ، یا قهرمانان داستان قرار دهند.
استفاده از موسیقی در ایجاد نشاط نیز در مطالعات مختلف مورد تائید قرار گرفته است . گرچه اثر بخشی آن به طور متوسط 32 ٪ بوده است گاهی تا 82 ٪ نیز افزاش می یابد .
«هدیه» یکی دیگر از روش هاي اثر بخش ایجاد نشاط دادن است. به ویژه دادن غیر منتظره یک هدیه، اعم از یک بسته شکلات، یک نوشابه یا یک سکه می تواند تا میزان 38 ٪ ایجاد شادي کند، آشکار است که هدیه هاي بزرگتر نشاط بیشتري را ایجاد می کنند.
روش خیال پردازي: از آزمودنی ها خواسته می شود مدت زمان معینی را، مثلا 20ً دقیقه را، با افزایش میزان تمرکز روي حوادث به یاد آوري ابعاد و جزئیات حوادث و خاطرات شاد اختصاص دهند.
«روش بازخورد نیز یکی از روش هاي ایجاد نشاط است«. در این روش به آزمودنی ها گفته می شود که عملکرد آنان در یک آزمون یا در یک تکلیف مطلوب و رضایت بخش بوده است
«روش تعامل اجتماعی» نیز به این ترتیب اجراء می شود که شرایط به گونه اي تدبیر می شود که آزمودنی به یک فرد نیازمند کمک مالی کند. بررسی ها نشان داده است که سهم این روش در ایجاد شادي حدود 27 ٪ است
«بیان چهره‌اي» یکی دیگر از روش هاي ایجاد شادي و نشاط است. این روش، که بیانگر بازخورد چهره اي است، در آزمایش هاي مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. در یکی از آزمایش ها از آزمودنی ها خواسته شده است تا حالات چهره اي خود را بر اساس هیجانات مثبت مشخص سازند. مشخص شده در ایجاد نشاط موثر است،
حوادث مثبت زندگی ورزش، رویدادهاي اجتماعی، موفقیت، مورد تحسین قرار گرفتن در محل کار، شرکت در مسجد و فعالیت هاي مذهبی، ملاقات با گروه هاي تفریحی، و روابط زناشویی و ارتباط هاي خانوادگی)
ساير عوامل مؤثر در شادي
- ثروت
- آزادي فردي
- دسترسي به معلومات
- برابري
- سلامت
- ويژگي هاي شخصيتي
- هدفمند بدون زندگي
- موقيت اجتماعي
- رويدادهاي زندگي
